Αντιφωνάριον

Λειτουργικό βιβλίο της Δυτ. Καθολικής Εκκλησίας, στο οποίο περιέχονται ύμνοι, ψαλμοί και άλλα άσματα της λειτουργίας καθώς και η μελωδία τους. Είναι έργο του πάπα της Ρώμης Γρηγορίου A’ (590-604) και γι’ αυτό ονομάζεται επίσης ΓρηγοριανόνΡωμαϊκόν Α. Άλλοι πάντως θεωρούν ότι το έργο ανήκει στον πάπα Γρηγόριο B’ ή Γ’. Στο πρώτο αυτό A. έγιναν πολλές μεταβολές με την πάροδο των αιώνων από τις κατά τόπους εκκλησίες, τόσο στα κείμενα όσο και στις μελωδίες. Την απόδοση του έργου στην αρχική του μορφή επιμελήθηκε ο πάπας Πίος E’ (1566-72) και μετά από αυτόν o διάδοχός του Γρηγόριος ΙΓ’, ο οποίος και ανέθεσε την εργασία αυτή στον μουσικό Παλεστρίνα. Το έργο ολοκληρώθηκε και εκδόθηκε το 1580 και από τότε χρησιμοποιείται με την ίδια αναλλοίωτη μορφή έως σήμερα. Σελίδα από παλαιό αντιφωνάριο (καθεδρικός ναός Ορίστανο, Κάλιαρι Ιταλίας· φωτ. Pinna).